Hoe merk ik het?
- Een langzaam toenemende vernauwing van slagaders door afzetting van vetachtige stoffen in de vaatwand
- Pijn en/of kramp in de benen
- Pijn en/of kramp op de borst bij inspanning
Hoe werkt het?
Aderverkalking of atherosclerose is een ziekte van de grote en middelgrote slagaders. Ten gevolge van atherosclerose ontstaan in de loop van vele jaren langzaam maar zeker vernauwingen in deze bloedvaten door de afzetting van vetachtige stoffen in de vaatwand. Deze "plaques" zoals men ze noemt gaan later verkalken. Vandaar de naam aderverkalking. Atherosclerose begint met het binnendringen van bepaalde witte bloedcellen, de monocyten, in de binnenbekleding van de vaatwand. Deze monocyten kunnen vetdroppeltjes opslaan, en worden zo tot schuimcellen. Deze nemen in aantal sterk toe en tillen de binnenwand van de slagader op. Daardoor ontstaan kleine scheurtjes in deze binnenwand. Daarop kunnen zich bloedplaatjes nestelen. Daarbij komen stoffen vrij die bijdragen aan een verdere verlittekening van de binnenwand van de slagader. Zo ontstaan atheromen: verdikte plekken in de vaatwand die bestaan uit een kaasachtige substantie van met vet gevulde schuimcellen, kalk en gladde spiercellen bedekt door een laagje bindweefsel. Naarmate de atheromen in omvang toenemen raakt de slagader steeds verder vernauwd. Op Zo'n atheroom kan een stolsel ontstaan dat plots de vaatwand afsluit (trombose). Ook kan het atheroom losraken van de vaatwand en met de bloedstroom mee verderop een slagader verstoppen (embolie). Bijna iedereen zal vroeger of later te maken krijgen met een bepaalde mate van atherosclerose. Lang niet altijd zal dit echter gepaard gaan met klachten. Deze ontstaan pas als door de vernauwing of verstopping de bloed- en zuurstofvoorziening in gevaar komt.
Hoe ontstaat het?
De kans op het krijgen van een ernstige vorm van atherosclerose neemt toe indien er ook nog sprake is van risicofactoren. De belangrijkste risicofactor voor het ontstaan van aderverkalking is roken. Andere risicofactoren zijn:- overgewicht;
- gebrek aan lichaamsbeweging;
- een hoog cholesterolgehalte;
- hoge bloeddruk;
- suikerziekte;
- erfelijkheid: als u familieleden heeft in de eerste graad die voor hun zestigste verschijnselen kregen van bloedvatvernauwing loopt u ook een verhoogd risico;
- stress.
- hyperhomocysteïnemie (te hoog gehalte in het bloed van het aminozuur homocysteïne);
Hoe ga ik er zelf mee om?
Stoppen met roken is de belangrijkste maatregel die u zelf kunt nemen. Meet uzelf daarnaast een gezonde leefstijl aan: eet gezond, gevarieerd, met voldoende groente en fruit, beperk de hoeveelheid vet. Let op uw gewicht, en beweeg voldoende: iedere dag en half uur fietsen of doorwandelen of een vergelijkbare activiteit.
Hoe gaat de arts er mee om?
Atherosclerose is een langzaam voortschrijdend proces en is niet te genezen. Bovenstaande maatregelen kunnen dit proces echter wel aanzienlijk vertragen. Sommige risicofactoren, zoals hoge bloeddruk, suikerziekte, een te hoog cholesterol- of homocysteïnegehalte zijn goed te behandelen. Of dat noodzakelijk is kunt u het beste bespreken met uw huisarts. In bepaalde gevallen kan een vernauwing in een bloedvat ten gevolge van atherosclerose worden opgeheven door bijvoorbeeld een dotterprocedure. Dit gebeurt met behulp van een ballonnetje dat via een katheter in de slagader wordt opgeblazen. Op deze manier wordt de vernauwing tegen de vaatwand platdrukt. Indien dotteren niet mogelijk is kan het nodig zijn een of meer "bypasses'"of omleidingen aan te leggen. Dit houdt in dat de vaatchirurg letterlijk met stukjes ader elders uit het lichaam of met kunststof vaten omleidingen langs vernauwingen in de slagaders aanlegt.
Wetenschappelijk nieuws
Op 8 november gaf professor Leonard Hofstra van VUmc een gastcollege aan tweedejaars studenten van VUmc School of Medical Sciences. Dit college ging over het thema van zijn leerstoel: risicofactoren voor hartziekten. In zijn cardiologiepraktijk heeft hij deze zomer het 'staande consult' geïntroduceerd: een actieve houding is immers beter voor zowel de arts als de patiënt en activeert het brein. Dit in het kader van het idee dat zitten ongezond is en lichaamsbeweging essentieel voor een gezonde leefstijl met minder risico op (hart)ziekten. Hij verzocht de studenten te gaan staan tijdens de les, en ze hielden dat het hele uur vol en namen actief deel aan het college door vragen te stellen en reacties te geven. "Het lijkt erop alsof staand college de interactie met studenten bevordert"'. In zijn college overtuigde hij met veel aantrekkelijk beeldmateriaal de studenten ervan dat hartinfarcten voor 90% zijn gerelateerd aan levensstijl. De door hem mede opgerichte Happy Globally Foundation organiseert wereldwijd evenementen, van India tot Nepal en Nederland (Maastricht), om mensen aan het bewegen te krijgen en te stimuleren na te denken over een gezonde leefstijl. De cijfers zijn dan ook schokkend: elke 3 seconden krijgt iemand ter wereld een hartinfarct en in de toekomst zal dat elke 2 seconden zijn. Grote boosdoeners zijn een ongezond dieet, roken, obesitas, diabetes, stress en te weinig beweging. Hij gaf twee individuele voorbeelden: Jim Fix, de grote auteur van de Complete Guide to Running, die met een relatief gezonde leefstijl toch onverwachts een hartinfarct kreeg en Churchill die 94 werd ondanks overgewicht, roken en drinken. Maar over de gehele populatie zijn de cijfers duidelijk: aderverkalking (atherosclerose) start al op jonge leeftijd. Een ongezonde leefstijl kan niet alleen hartinfarcten veroorzaken maar ook de ziekte van Alzheimer, kanker en diabetes hangen voor een groot deel samen met ongezonde leefstijl factoren. Doordat mensen veel ouder worden, ontstaan so wie so meer ziekten. Ziektes als obesitas brengen verder enorm hoge kosten met zich mee voor de gezondheidszorg. Toch is het proces niet onomkeerbaar: door te stoppen met roken, meer te bewegen, een Mediterraan dieet, meer slaap en af te vallen wordt de kans op een hartaanval veel kleiner. Naast een gezondere leefstijl kunnen allerlei middelen hierbij helpen, zoals bètablokkers, cholestorolverlagers, aspirine en bloedverdunners. Maar gedragsverandering is lastig. Veel gedrag is onbewust. Wat kan werken is een 'personalized' benadering. Verder is educatie belangrijk en 'the internet of things' kan met allerlei electronische (wearables) helpen om ons gedrag te monitoren. Het college van Leonard Hofstra was één groot pleidooi voor preventie (van ziekten). Met een gezondere leefstijl kan iedereen vandaag beginnen. Bijvoorbeeld door vaker te staan en te bewegen dan te zitten.
Bron: VUmc
Door gebruik te maken van nieuwe visuele technieken is het mogelijk beter vast te stellen welke patiënten met aderverkalking (atherosclerose) de meeste risico’s lopen dat de plaque in de halsslagader losraakt of scheurt. Dat stelt Nynke Jager. Zij ontdekte dat het mogelijk is om ontstekingscellen in kwetsbare plaque in beeld te brengen, net als eiwitten die de plaque destabiliseren. Ook ontdekte ze welke markers helpen om atherosclerose in een vroeg stadium vast te stellen. Atherosclerose is in de Westerse wereld de voornaamste doodsoorzaak voor vrouwen. Het ‘dichtslibben’ van de aderen door de afzetting van vetachtige stoffen is een proces dat zich over een langere periode voltrekt. Plaque – een mix van onder andere dode, vet-bevattende cellen en eiwitten – ontstaat pas in de laatste fase. Een plaque die losraakt of scheurt kan tot een hart- of herseninfarct leiden. Daarom is het belangrijk om in te schatten welke patiënten de hoogste risico’s lopen, bij voorkeur zo vroeg mogelijk. Jager bestudeerde verschillende markers voor vroege atherosclerose, zoals endotheliale voorlopercellen (EPC’s) en vasculaire endotheliale groeifactoren (VEGF). Sommige markers kunnen gemeten worden in het bloed, andere (advanced glycation end products, AGE’s) in de huid. Die laatste markers zijn gerelateerd aan de ziekteactiviteit in patiënten met reuma, en zijn daarom volgens Jager mogelijk geschikt om het risico op het ontstaan van hart- en vaatziekten in beeld te brengen. Als er eenmaal plaque ontstaan is, kan het risico op scheuring in beeld worden gebracht door de geactiveerde ‘opeetcellen’ (macrofagen) met nieuwe visuele middelen in beeld te brengen, net als eiwitten die de plaque afbreken. Nynke Jager (1986) studeerde Geneeskunde aan de Rijksuniversiteit Groningen. Zij verrichtte haar promotieonderzoek bij onderzoeksinstituut GUIDE van het Universitair Medisch Centrum Groningen. Het onderzoek werd gefinancierd door het UMCG in de vorm van een MD/PhD-traject (Junior Scientific Masterclass), en door de Jan Kornelis de Cock Stichting. Jager werkt als reumatoloog in opleiding in het Martini Ziekenhuis in Groningen.
De glycocalyx is een laag moleculen tussen het endotheel (de binnenbekleding van de bloedvaten) en het bloed. De glycocalyx zorgt ervoor dat er geen lekkage ontstaat en voorkomt dat bloedplaatjes en afweercellen vastplakken aan de vaatwand. Dit maakt de glycocalyx een interessant aangrijpingspunt voor nieuwe medicijnen tegen aderverkalking (atherosclerose). Vroege schade aan het endotheel kan atherosclerose versterken. Broekhuizen onderzocht technieken om de glycocalyx in vivo te bekijken en manieren om schade aan de glycocalyx te herstellen.
